Jos Versteegen (1956) groeide op in het Limburgse dorp Helden-Panningen, beter gezegd: op een boerderij twee kilometer buiten het dorp. Hij was een fanatiek lezer en besloot om na zijn middelbare school Nederlands te gaan studeren in Nijmegen. Daar kwam later een studie Indonesisch bij: Jos Versteegen hield van de vaak weemoedige Nederlands-Indische literatuur. In zijn studietijd begon hij gedichten te schrijven.

Jos Versteegen debuteerde als dichter in 1996 met de bundel Voorgoed volmaakt, die werd genomineerd voor de Cees Buddingh’ Prijs. Tot nu toe verschenen er negen bundels van hem. Een belangrijk thema is zijn jeugd op het platteland en zijn familie. Versteegen houdt van het verleden, van de glans van de weemoed die ligt over het voorbije. Hij is wat Louis Couperus een ‘passatist’ noemde, iemand met een speciale voorkeur voor het verleden.

Dichtbundels over vroeger

Er verschenen drie bundels die volledig waren gewijd aan Versteegens verleden: Slapen bij een warme man (over zijn moeder, een sterke boerenvrouw die op latere leeftijd dementeerde), Zijn overhemden op jouw huid (over het boerenleven van vroeger) en Een huis verlaten (over de vaak eenvoudige maar emotioneel belangrijke spullen die je erft van je ouders, zoals een hoofdkussen, een portemonnee, een trouwring).

De bundel Woon ik hier uit 2016 sluit goed aan bij het thema ‘vroeger’. Voor deze bundel interviewde Versteegen enkele tientallen bewoners van een verzorgingshuis bij hem in de buurt. Deze ouderen van in de zeventig tot in de negentig vertelden over hun leven, en die verhalen werden een inspiratiebron voor gedichten. In Woon ik hier zijn ook gedichten opgenomen die Versteegen schreef in het kader van het project Eenzame Uitvaart in Amsterdam: mensen die in eenzaamheid zijn overleden krijgen een uitvaart die door de gemeente wordt geregeld. Speciaal voor de dode wordt een gedicht geschreven, dat tijdens de uitvaartceremonie door de dichter wordt voorgelezen. Zo krijgt de dichter de taak om de eenzame man of vrouw toch nog even, hoe kort en onvolledig ook, in beeld te brengen. Het kan aangrijpend zijn.

Jos Versteegen stelde enkele bloemlezingen samen met lichte poëzie die eerder verscheen in het literaire tijdschrift De Tweede Ronde, waarvan hij redacteur was. Ook schreef hij liedjes en gedichten voor het tv-programma Het Klokhuis, gebundeld in Ik zet mijn tanden in de paus. Humoristische poëzie was het genre dat hij vooral in zijn studietijd beoefende. Later richtte hij zich meer op de serieuze poëzie. Hij vond dat hij als dichter zware onderwerpen als dementie of eenzaamheid niet uit de weg mocht gaan. Wat hem persoonlijk bezighield, zoals het ziekteproces van zijn moeder, moest een plaats krijgen in zijn gedichten. Over alle mogelijke aspecten van het dichten schreef hij een handboek, De bliksem in je pen. Hoe schrijf je gedichten en liedjes? Het verscheen bij Meulenhoff.

Andere boeken

Hoewel in het schrijversleven van Jos Versteegen de poëzie centraal staat, maakt hij graag af en toe uitstapjes naar andere soorten boeken. Hij stelde (met Thijs Bartels) de Homo-encyclopedie van Nederland samen en schreef de gids Roze Amsterdam, over het homo-culturele leven in de Nederlandse hoofdstad. Een ontmoeting met Marita Keilson, de weduwe van de joodse psychiater en schrijver Hans Keilson, leidde tot een vraag van de weduwe: ‘Wil je de sonnetten van mijn man vertalen in het Nederlands?’ Deze Duitse sonnetten vormden een liefdesverhaal-in-gedichten, in de oorlog door de ondergedoken Hans Keilson geschreven voor de eveneens ondergedoken jonge joodse vrouw Hanna Sanders. Het antwoord op de vraag van de weduwe was ‘ja’, en de tweetalige bundel verscheen in 2016: Sonnetten voor Hanna. Een vervolg op dit project was het schrijven – ook op verzoek van de weduwe – van de biografie van Hans Keilson, waar Jos Versteegen jarenlang mee bezig was. Het is het verhaal van een Duits-joodse man die naar Nederland vlucht en zich weet te redden in moeilijke en levensbedreigende situaties. De oorlog overleefde hij, en hij werd erg oud: 101 jaar. Het grote drama in zijn leven was de moord op zijn beide ouders, in Auschwitz.

De biografie, onder de titel Hans Keilson, telkens een nieuw leven, kwam uit bij Nieuw Amsterdam en verscheen in een Duitse vertaling bij S. Fischer Verlag. Met de Duitse uitgave won Versteegen de Hans Keilson Literaturpreis. In Nederland riep de Volkskrant het boek uit tot een van de beste boeken van 2023.