August Hans den Boef in: de Volkskrant, 3 februari 1984:

Pramoedya dieper historie Indonesië in

Wanneer een schrijver, in een bepaald land, onder censuur heeft te lijden kan dit het oordeel van degenen die zijn werk elders lezen beïnvloeden. Het enige criterium zou moeten zijn dat het werk literair de moeite waard is, maar je bent geneigd je solidariteit met iemand die door de autoriteiten wordt dwarsgezeten een rol te laten spelen. Bij uitgeverij Coutinho kwam eind vorig jaar een bundel essays uit, Literatuur in verdrukking, waar tussen bijdragen over katharen, wederdopers, DDR-auteurs en zwarte Amerikanen er één te vinden is over de Indonesische schrijver Pramoedya Ananta Toer. Een interessant man, die zowel tijdens de politionele acties, tijdens Soekarno als tijdens Soeharto in de gevangenis heeft gezeten. Veertien jaar duurde de laatste keer, maar toen Pramoedya begin 1980 in vrijheid werd gesteld was hij nog niet van de Indonesische autoriteiten af.

Nadat Pramoedya in 1957 was opgehouden met het schrijven van literatuur en besloten had zich voortaan bezig te houden met journalistiek en politiek, overwoog hij in het midden van de jaren zestig een serie historische romans aan het opkomende Indonesische nationalisme te wijden. Hij begon hiervoor onderzoek te doen, maar de staatsgreep van Soeharto in 1965 ten gevolge waarvan Pramoedya werd gearresteerd, verhinderde dat hij dit project voltooide. Onvermoeibaar als hij was heeft hij zijn verhalen maar aan medegevangenen verteld. Toen het hem op het laatst werd toegestaan te schrijven, wist hij de manuscripten naar buiten te smokkelen.

Aarde der mensen, de eerste vrucht hiervan, verscheen in de zomer van 1980 en beleefde vijf herdrukken voordat het tweede deel van de tetralogie die Pramoedya had gepland, het licht zag. Pramoedya's populariteit en de inhoud van dat laatste boek, Kind van alle volken, deden de Indonesische autoriteiten ertoe besluiten beide boeken uit de handel te nemen en elke staatsburger die exemplaren van de gewraakte teksten in bezit had, te sommeren ze in te leveren. De Procureur-Generaal oordeelde namelijk dat in beide boeken 'door toedoen van de volleerde en geslepen pen van de schrijver op een verfijnde en verborgen wijze met gebruikmaking van historische data marxistisch-leninistische concepten zijn geïnfiltreerd'.

We kunnen nu zelf bekijken of deze ambtenaar gelijk heeft gehad: sinds enige tijd is er een Nederlandse vertaling van Kind van alle volken beschikbaar. Bovendien heeft men de vertaling van Aarde der mensen (waarover men in 1981 niet erg tevreden was) herzien. En of het niet op kan verscheen in dezelfde maand de vertaling van Korruptie, een korte roman die oorspronkelijk in 1955 verscheen.

---

Wilt u meer lezen over Aarde der mensen? Lees meer