Bespreking door Ton Verbeeten in De Gelderlander, januari 1996:

De elegische poëzie als literair genoegen
Bloemlezing van kerkhofgedichten samengesteld door Jos Versteegen en Victor Vroomkoning

Een lijkkoetsje, kraaien op de bok, een rouwkrans op de kist en drie volgers in het zwart met licht gebogen hoofd. Een kleine stoet op weg naar een kapelletje tussen de hoge oude bomen op het kerkhof. Dit beeld, de krijttekening 'Begrafenis' van romancier Willem Brakman, siert het omslag van Een zucht als vluchtig eerbetoon, een bloemlezing van gedichten – met de ondertitel 'Funeraire gedichten uit de moderne Nederlandse poëzie' – samengesteld door de dichters Jos Versteegen en Victor Vroomkoning.

De dichters leggen in hun voorwoord een onlosmakelijk verband tussen de aandacht voor de eindigheid en de dood en het naderende einde van een millennium. 'Nu binnenkort de twintigste eeuw ten grave wordt gedragen, en met deze eeuw ook een heel millennium afloopt, wordt de mens gefascineerd door zijn eigen sterfelijkheid', constateren ze wat plechtstatig.

Opwekkender zijn hun laatste woorden: 'Met deze bundel beschikt de lezer voor het eerst over een uitgebreide anthologie die het novembergevoel tot literair genoegen verheft.' Zo'n 160 gedichten over de laatste eer, het kerkhof, het graf, het leven en de dood volgen.

De bloemlezing heeft een hoog, deels verborgen, Nijmeegs gehalte. Victor Vroomkoning, pseudoniem van Walter van de Laar (1938), schreef ooit na een bezoek aan het kerkhof aan de Daalseweg in Nijmegen het gedicht 'Begraafplaats D.', dat opgenomen werd in het literair tijdschrift De Tweede Ronde. Jos Versteegen (1956), redacteur van dat tijdschrift, sprak hem daarop aan. Op zijn beurt had hij een gedicht aan het Nijmeegs Kerkhof gewijd: 'Eeuwigheid – Nijmegen, Altrade'.

Laatste dingen
De dichters kenden elkaar uit het literaire leven in Nijmegen van begin jaren tachtig. [...] De afspraak om samen een bloemlezing te maken van Nederlandse funeraire poëzie lag derhalve al heel lang verborgen in de schoot van de tijd. Er moesten nog slechts twee gedichten geschreven worden. Zo geschiedde.

Opmerkelijk is het dat de bundel opent met het gedicht 'Eenzaam kerkhof' van Augusta Peaux (1859-1944). Deze vergeten en dankzij Hans Warren herontdekte dichteres heeft lang in Nijmegen gewoond en ligt begraven op Rustoord aan de Postweg.

Oh, 'De tuinman en de dood' van P.N. van Eyck is niet in de bundel opgenomen. Toch las ik twee verwijzingen naar dat overbekende gedicht. En wel bij Anneke Brassinga in 'Tuinman en dood' en bij Eva Gerlach in het titelloze gedicht met de beginregel 'Vaak liep ik op het kerkhof...'

Eeuwigheid

Nijmegen, Altrade

Dat hier het landschap trilde, en de doden
bij 't schallen van een overwinningslied
ontsnapten aan de zerken en de zoden
als was 't een goocheltruc - het zal wel niet.

Wie stierf, ligt te versmelten met de aarde.
Wie leeft, is tot en met de dodenhof
op zoek naar eeuwigheid en hoger waarden,
alsof hij nooit zal bijten in het stof.

Ik zie een vink die op een kruisbeeld zingt,
dekstenen als in 't slot gevallen deuren
waarop gebeukt, gebonkt is. Gaten, scheuren,
een boom die uit een graf naar buiten wringt.

Dit gedicht van Jos Versteegen werd opgenomen in Een zucht als vluchtig eerbetoon. Het zou later, met een gewijzigde slotregel, een plaats krijgen in de dichtbundel Voorgoed volmaakt (1996).

---

Wilt u meer lezen over Een zucht als vluchtig eerbetoon? Lees meer