Recensie door Wim Vegt:

Heerlijk licht en luchtig

Het literaire tijdschrift De Tweede Ronde heeft een reputatie als podium voor wat we gemakshalve in het Nederlands aanduiden met light verse. Jos Versteegen maakte een bloemlezing van de geestigste gedichten uit vijftig nummers van dit blad onder de titel O, reisgenoten op dit narrenschip. De lichte gedichten waarvan er hier ruim honderd zijn verzameld, mogen wat mij betreft de soortaanduiding light verse houden. Een vertaling wordt toch al gauw een gezochte vondst die snel verveelt en bovendien de lading nooit helemaal dekt.

Het aardige van dit genre is namelijk dat het ongeveer evenveel ondersoorten kent als er beoefenaars zijn, ieder met hun eigen signatuur. In ieder geval is de vorm van het grootste belang. Ongeschreven wetten bepalen dat de versificatie verzorgd moet zijn, de maat perfect, het rijm zo goed als verplicht en bij voorkeur met zoveel mogelijk toepassingen van zo weinig mogelijk rijmklanken. En dan is er natuurlijk de vondst.

In deze bundel staan prachtige vondsten. Maar de ware kenner weet dat de charme van het gedicht nog niet de vondst is, maar bepaald wordt door de wijze waarop ze is ingebouwd, gedoseerd en vooral goed getimed. De echte vakman ziet kans er het gedicht zo onopvallend mogelijk omheen te bouwen, zonder dat het meer betekenis krijgt dan de lanceerbasis voor het projectiel. Het is jammer dat Versteegen het in zijn inleiding niet kan laten light verse te vergelijken met poëzie. Is het literatuur, zo vraagt hij. 'Vast niet, want light verse is leesbaar, geestig, to the point.'

Jammer van die valse schaamte die ook zo vaak de flapteksten van bundels lichtere poëzie ontsiert. Het zij hem overigens vergeven, want zijn bloemlezing is het overtuigende bewijs dat er aan zo'n vergelijking geen enkele behoefte bestaat. Al zou het alleen al zijn om de toegewijde monumentenzorg voor al die fraaie vormen als rondeel, ballade, sonnet en hoe ze verder mogen heten. Zelfs van het 'ollekebolleke', die soortnaam die verboden zou moeten worden, weet een dichter als Jan Kal nog iets moois te maken. Jammer is het eigenlijk vooral dat deze lichte poëzie het moet stellen zonder de innemende persoonlijkheden die ze - door de letters heen van het gedicht - wat meer gewicht zouden geven. Een lied van Ivo de Wijs is minstens tweemaal zo leuk als je z'n glundere kop daarbij in aanmerking neemt. Vergelijkbare meerwaarde levert een driedelig gecostumeerde Drs. P, een twinkelende Willem Wilmink, een bitter gedestilleerde Dorrestijn.

Wat moeten teksten van een Boerstoel, een Knepper of een Stip het dan op eigen kracht doen. Van die laatste, grootmeester en vader van het genre, is het navrante gedicht 'De dood en de tuinman' misschien wel het hoogtepunt van de bundel. De dood, zich schamend op zo'n grote schaal zoveel ondervoede oorlogsslachtoffers te moeten ophalen, spreekt: 'Ze voelen al geen angst meer en geen pijn. / Ha, denken ze, daar heb je dikke Hein.'

Het heerlijke van light verse is dat het allemaal nergens toe leidt. Het blijft ook zo menselijk, doordat met ijver valt goed te maken wat aan gelukkig toeval ontbreekt. Wie zou niet, met een kleine correctie op de titel van deze bloemlezing, deze ontwapenende dichters vanaf de kade willen toejuichen, met hartelijke gebaren en open doekjes?

---

Wilt u meer lezen over O reisgenoten op dit narrenschip? Lees meer