theSword 15 november 2013

Als je van koken en lekker eten houdt, wil je graag een kijkje nemen in de keuken van een goed restaurant. Als je net als ik verslaafd bent aan gedichten, wil je graag lezen hoe het schrijven van poëzie in zijn werk gaat. Jos Versteegen geeft met zijn boek De bliksem in je pen een kijkje in de keuken van een dichter.

Dat was al eens eerder gedaan door auteurs die Versteegen ook geraadpleegd heeft, zoals vermeld is in de literatuurlijst achterin: door Cees Buddingh', door de onvolprezen Willem Wilmink en door Drs. P, die zelfs meerdere handboeken over het dichten schreef. Maar waar Buddingh' veeleer een naslagwerk van vaktermen schreef, Wilmink zich vooral met de binnenkant van een gedicht bezighield en Drs. P een cursus over het dichten van 'light verse' samenstelde, daar geeft Versteegen een masterclass over het technisch schrijven van gedichten in het algemeen. Hij richt zich rechtstreeks tot lezers die zelf ook gedichten schrijven of die van plan zijn ermee te beginnen. In zijn inleiding stelt hij dat inspiratie alleen niet voldoende is om een goed gedicht te kunnen maken: evenals een ambachtsman moet ook een dichter kennis hebben van de materialen en de gereedschappen waarmee hij kan werken: rijm en ritme, vergelijkingen en beelden, grammatica en interpunctie en alles wat de taal kan bieden. Deze kennis biedt Versteegen in dit boek als een handreiking aan beginnende dichters. Per hoofdstuk doet hij een onderwerp uit de doeken: traditionele versvormen, vrije verzen, gelegenheidsgedichten. Hij legt uit hoe je zelf een gedichtenbundel samenstelt en waar je op moet letten als je een lied wilt schrijven. Hij besteedt ook ruime aandacht aan hiphopteksten en smartlappen.

Zijn tips zijn buitengewoon praktisch zonder dwingend te zijn. Versteegen biedt je diverse mogelijkheden zonder daaraan een waardeoordeel te hechten. Wel vertelt hij waaraan hij zelf de voorkeur geeft en waarom, maar hij laat de beginnende dichter vrij om zijn eigen keuze te maken. Zo laat hij weten dat hij graag gedichten schrijft in een traditionele vorm, gebonden aan een strakke structuur, maar tegelijkertijd doet hij de kunst van het maken van vrije verzen uit de doeken.

Transpiratie dus in plaats van inspiratie. 'Het is goed om te weten wat er te koop is aan gereedschap en techniek. [...] Met voldoende ondergrond en inzicht geeft de dichter een merkwaardig, geheimzinnig verschijnsel een grotere kans om toe te slaan: de inspiratie. De bliksem die in je pen slaat.'

Zijn uitleg is helder en begrijpelijk, ook over moeilijke zaken als scanderen en versvoeten tellen. De voorbeelden die hij kiest om de theorie te verduidelijken, komen uit zijn eigen dichterskeuken of zijn gekozen uit het oeuvre van andere, contemporaine dichters. Dat vond ik een verfrissend verschil met de eerder genoemde handboeken: daarin kon ik vrijwel alle gedichten thuisbrengen, die ter illustratie van de uitleg geciteerd werden, maar Versteegen kiest gedichten van zeer moderne dichters, die niet altijd bij het grote publiek bekend zijn: Quirien van Haelen, Co Woudsma, om er maar een paar te noemen. Omdat de inhoud van deze masterclass voor mij een herhalingscursus betekende (tijdens mijn studie Nederlands zijn alle aspecten van poëzie er wel afdoende ingehamerd) was het des te verrassender om de goed gekozen voorbeelden te lezen. Zo krijg je er ongemerkt gratis een gedichtenbundel bij.

Nieuw is voor mij ook dat Versteegen zich niet beperkt tot papier, maar het internet erbij betrekt om dichters te onderwijzen in de kunst van het verzen maken. Hij noemt een aantal sites die hulp bieden aan beginnende dichters en waar je je gedichten kunt inzenden. Van praktische waarde is ook het hoofdstuk waarin uitgelegd wordt hoe je een uitgeverij kunt benaderen of hoe je je bundel in eigen beheer kunt uitgeven. Versteegen heeft werkelijk alle aspecten rondom het schrijven van gedichten uitputtend behandeld en geeft daarmee ook blijk van een grote belezenheid. Hij heeft het overigens niet alleen maar over technische zaken. Dat zou saai zijn, en dat is dit boek niet. De bevlogenheid waar het poëzie betreft en de vlotheid waarmee Versteegen schrijft, maken dit boek een plezier om te lezen.

Hettie Marzak

---

Wilt u meer lezen over De bliksem in je pen? Lees meer