Het is fijn om homoseksueel te zijn.
Toespraak van Geert Dales, burgemeester van Leeuwarden, bij de uitreiking van de eerste Nederlandse homo-encyclopdie, 25 augustus 2005.

Ik vond het een eervol verzoek om het eerste exemplaar van de eerste homo-encyclopedie van Nederland in ontvangst te komen nemen. Uiteraard heb ik tevoren wel even gecheckt of ik er in sta. En inderdaad: ik sta er in! Ik zag dus geen beletsel meer om hier vanmiddag te komen.

Ik heb de drukproef gekregen en weet dus inmiddels al wat er in dit boek staat. Ik complimenteer Thijs Bartels en Jos Versteegen met het voortreffelijke werk dat zij hebben verricht. Een flink aantal auteurs belicht de mannelijke homoseksualiteit van allerlei kanten. Die inleidingen, over de historie, over de politiek, over homotaal, over literatuur, fotografie en beeldende kunst en wat al niet, zijn interessant, leuk en leerzaam en vormen een mooie opmaat naar de lemma's die de hoofdmoot van ieder hoofdstuk vormen. Het is dus meer dan een encyclopedie, het is een echt leesboek dat je met plezier ter hand neemt. Hulde voor Ambo/Anthos Uitgevers dat zij dit boek hebben uitgebracht.

Al tamelijk aan het begin van het boek komt iemand ter sprake die in de emancipatie van homoseksuelen en de aanvaarding van homoseksualiteit in Nederland een hele grote rol heeft gespeeld. Het is iemand met wie ik het voorrecht heb gehad er zeven jaar nauw mee te hebben samengewerkt. Zijn naam is Benno Premsela. Hij was destijds bestuursvoorzitter van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst, waar ik directeur was. Het is zeer terecht dat aan hem in de encyclopedie veel aandacht wordt besteed. Wie hem heeft gekend weet dat hij op een bijzondere manier zijn omgeving inspireerde. Of het nu ging over vormgeving, mode, beeldende kunst of over levenskwesties, het was een man met een enorme ervaring en inzicht en een aanstekelijk enthousiasme. Ik heb zeer veel van hem geleerd. Zoals de voor de hand liggende, maar lang niet altijd toegepaste les dat het van het allergrootste belang is om altijd te zijn wie je bent. En van Benno Premsela kon je beslist niet zeggen dat hij makkelijk praten had. Vaak zei hij: ik ben drie keer gestraft, want joods, homo en lelijk. Lelijk was hij absoluut niet, joods wel en zeker homo. Maar vooral iemand die voor mij de ultieme belichaming werd van 'zijn wie je bent'.

Hierin ligt ook de oplossing van veel problemen die hebben gespeeld en nog spelen rondom homoseksualiteit. Acceptatie is van het allergrootste belang, maar het begint bij jezelf. Er valt niks te tolereren of te accepteren als homoseksuelen zelf niet de ramen openzetten. Daarom is het zo belangrijk dat er niet omheen gedraaid wordt, dat mensen in beeldbepalende posities open zijn over hun geaardheid, dat er rolmodellen zijn. De kunstwereld is hierin vooropgegaan. De politiek volgt mondjesmaat, maar in het bedrijfsleven en de sport is nog een wereld te winnen.

Dit wordt belangrijker naarmate onze samenleving meer culturen herbergt waarin anders tegen homoseksualiteit wordt aangekeken dan in Nederland langzamerhand gebruikelijk is. Overigens is die vermeende tolerantie, dat open klimaat, die acceptatie - voor wat het waard is, bij het autochtone deel van Nederland ook nog maar van recente datum. Premsela's historische tv-optreden was in 1964. Dat is slechts 41 jaar geleden en dat was toen heel erg opzienbarend. U herinnert zich ook vast nog wel de Groningse bisschop Eijk, die nog maar een paar jaar geleden beweerde dat homoseksualiteit een neurotische stoornis is waar je met veel bidden en biechten van kon genezen. De nieuwe paus kan er overigens ook wat van, zoals we inmiddels weten. We staan dus nog maar aan het begin. Overigens zie ik daarin op geen enkele manier een vergoelijking van de negatieve bejegening die homoseksualiteit in moslimkring ten deel valt.

Er zijn onrustbarende ontwikkelingen. Een recent onderzoek wees uit dat op een toenemend aantal scholen geen aandacht meer aan homo-emancipatie wordt gegeven, want dat is 'vragen om moeilijkheden'. Iets meer dan de helft van de moslims in Nederland vindt dat er een moslimpartij moet komen. Dat is niet erg. Wel erg is dat 30% van alle moslims vindt dat het programma van zo'n partij gebaseerd moet zijn op de sjaria, de islamitische wetgeving. Het lijkt me raadzaam dat homo's in Nederland zich even verdiepen in de sjaria, zodat ze straks niet voor verrassingen komen te staan.

Ik begreep dat ik niet alleen ben uitgenodigd omdat ik homoseksueel ben en een min of meer bekende homo, maar ook omdat ik VVD'er ben, lid van de partij die al heel lang serieus werk maakt van homo-emancipatie en die ook menig homoseksueel politicus op de been heeft gebracht. Het heeft mij veel plezier gedaan dat mijn partij op het laatste congres in Groningen heeft ingestemd met het voorstel dat ik in het zogenaamde 'Liberaal Manifest' had opgenomen over prioritering van de grondrechten. De regering kwam, met steun van de Kamer, enige tijd geleden tot de conclusie dat de toenemende culturele diversiteit in Nederland weliswaar in potentie tot een groter aantal conflicten tussen onderscheidene grondrechten zou kunnen leiden, maar dat er 'vooralsnog' geen aanleiding was om tot een expliciete prioritering te komen. De gewone wetgever en de rechter zouden er wel uitkomen, zoals ook in het verleden altijd het geval was. Ik heb een ander inzicht. Steeds vaker zie je dat artikel 1 van de Grondwet, het verbod op discriminatie, het aflegt tegen de vrijheid van godsdienst of de vrijheid van onderwijs. Ik doe niets af aan het belang van die vrijheden, maar waar het mij om gaat is dat er in ons land feitelijk al lang van een prioritering sprake is. In de praktijk zie je dat de vrijheid van godsdienst veelal voorop gaat en dat onder die vlag discriminatie plaatsvindt. Als er dan al wordt geprioriteerd, dan moet het non-discriminatiebeginsel voorop gaan. Bij conflicterende grondrechten mogen burgers nooit in een nadeliger positie ten opzichte van andere burgers raken op grond van omstandigheden waarop zij geen invloed hebben. Dat betekent dat van nature gegeven omstandigheden - het leven zelf, het geslacht, de seksuele geaardheid of de etnische herkomst - bescherming verdienen boven sociale of zelf gekozen omstandigheden, zoals het aanhangen van een religie of een bepaald soort onderwijs. Artikel 1 van de Grondwet is dus niet voor niets artikel 1.

Om dit naar de bijeenkomst van vanmiddag te vertalen: dit betekent 'eerst homoseksualiteit, dan religie'.

Ik ben er bijzonder mee ingenomen dat de VVD dit heeft omarmd en hoop dat onze mensen in Den Haag hiermee actief aan de slag gaan, zodat er weer een nieuwe stap gezet wordt naar een gedegen bescherming van de rechten van homoseksuelen.

Tot slot een vrolijke noot.

Enige tijd geleden zijn de homoseksuele burgemeesters van Nederland voor het eerst bij elkaar gekomen. Begin september doen we het weer een keer. Met de nieuwe burgemeester van Eemnes erbij zijn we nu met z'n achten. Schertsend heb ik die club het Genootschap van Homoseksuele Burgemeesters genoemd. We hadden de enkele lesbische burgemeester die Nederland kent niet uitgenodigd, want we wilden eerst maar eens als 'mannen onder elkaar' het glas heffen. Dat heeft tot heel wat boze lesbische reacties geleid. Ik was dus aangenaam verrast te merken dat de eerste Nederlandse homo-encyclopedie zich ook beperkt tot de mannelijke variant. Zo gek waren we dus niet bezig in dat Genootschap. Niettemin wens ik alle lesbiënnes van Nederland een lang en gelukkig leven en eindig ik met de hopelijk door u allen onderschreven constatering: 'Het is fijn om homoseksueel te zijn'.

Geert Dales
25 augustus 2005